#कामगंध सापळा....

कपाशीला जीवनदान देणारा कामगंध सापळा

   कपाशीचे बोंडअळीमुळे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होते हे आपण ऐकून आहोत. परंतु शेतकऱ्याने या संकटातून बाहेर येण्यासाठी काय करावे यावर फारशी चर्चा होताना दिसत नाही. आजच्या लेखातून जाणून घेऊयात कपाशीचे बोंडअळीपासून कसे संरक्षण करावे व कीड संपूर्ण पिकावर पसरू नये म्हणून सोप्यात सोपा कोणता उपाय करता येईल. कीटकनाशके फवारले तरी कीड आली असे सांगणारे अनेक दिसतात. कीटकनाशकांच्या अतिवापरामुळे शेतीचा खर्च तर वाढतोच परंतु कीडपासून योग्य संरक्षण होतेच असे नाही. आज आपण जाणून घेणार आहोत कि कमीत कमी खर्चात कीटकनाशकांचा वापर न करता कामगंध सापळ्याद्वारे कपाशीचे किडीपासून संरक्षण करता येते.  

    कामगंध सापळा हा पिकांवरील कीड नियंत्रणासाठी प्रभावी उपाय आहे. कामगंध सापळ्यास इंग्रजीत 'फेरोमोन ट्रॅप किंवा 'फनेल ट्रॅप' असेही म्हणतात. हा पिकाला किडीपासून वाचवण्यासाठी कमी खर्चाचा व रासायनिक प्रदुषणविरहीत उपाय आहे. या सापळ्याने बोंडअळीला पसरण्यापासून आळा बसतो. हा कामगंध सापळा नर किटक पतंगाला अडकवण्याचे काम करतो.
   हा कामगंध सापळा नरसाळ्याच्या आकाराचा असून प्लॅस्टिकचा बनविलेला असतो.त्याची खालची बाजू मोकळी असून त्यास एक प्लॅस्टिकची पिशवी लावण्यात येते. वरची बाजू एका झाकणाने झाकली असते.त्यास आतील बाजूस 'आमिष' लावण्याची सोय असते. त्याठिकाणी मादीचा वास असणारे एक रसायन लावण्यात येते.
   नर कीटक हा मादीच्या मिलनासाठी त्या वासाने या सापळ्याकडे आकर्षित होतो,फनेलमध्ये येतो,घसरून खाली पिशवित पडतो व काही दिवसांनी मरतो.त्यांचे मिलन होत नाही,अंडी देण्याची प्रक्रिया थांबते. याद्वारे किडींच्या उत्पादनाचे नियंत्रण होते.हा सापळा,ज्या किडीचे पतंग असतात, त्यासाठी परिणामकारक आहे. वेगवेगळ्या किडींसाठी वेगवेगळे आमिष(ल्युर) वापरण्यात येते.
 
हा कामगंध सापळा लावताना घ्यावयाची काळजी-

1 सापळा वाऱ्याने पडण्याजोगा नसावा.
2 आमिष लावण्यापूर्वी हात स्वच्छ धुवावे,हातास कोणताही उग्र वास असू नये.
3 पाऊस आल्यास त्यातील पाणी काढून टाकावे.
4 पाळीव जनावरांपासून याचे नुकसान होणार नाही याची काळजी घ्यावी.
5 मादीचा वास असणारे रसायन लावताना आपला स्पर्श त्या रसायनाला लागता कामा नये.
6 पिशवीतून थेट सापळ्याच्या झाकणाच्या वरच्या बाजूत अडकवावा.
7 सापळ्यात अडकलेले पतंग मेल्यानंतर वेळच्या वेळी ते काढून टाकावेत. अन्यथा, कुत्रे, मांजर, पक्षी हे सापळ्यातील मेलेल्या पतंगाकडे आकर्षित होऊन सापळ्यास नुकसान होण्याची शक्‍यता असते.
8 ज्या काठीवर हा सापळा लावण्यात येणार आहे त्या काठीची साधारण उंची ६फूट असावी. 
9 पिकाची जस जशी वाढ होत जाईल तस तशी त्याची जागा वरच्या दिशेने बदलावी. 

टिप- 
कापूस लागवड केलेल्या शेतकर्‍यांनी प्रतिएकरी 5 या प्रमाणे आपल्या  कापसाच्या शेतांमध्ये सेंद्रीय बोंडअळीचा लूर असलेले कामगंध सापळे लावावेत.
आर्थिक नुकसान पातळीच्यावर कीड गेल्यावरच तज्ञाच्या सल्ल्यानुसार कीटकनाशकाची फवारणी  करावी.