#मशरूम(अंबाडी )..

मशरूमचे केले मूल्यवर्धन, सोशल मीडयाच्या  आधारे केली मार्केटिंग    

  भंडारा जिल्ह्यातील अनंत व श्रीकांत इखार या सुशिक्षित भावंडानी एकमत करून ऑयस्टर मशरूम(अंबाडी )  करायला सुरुवात केली. आलेले मशरूमचे उत्पादन विक्रीसाठी सोशल मीडियाची मदत घेत उत्तम  मार्केटिंग केले.  अनंत यांना स्पर्धापरीक्षेचा अभ्यास केला आहे.  दोन वर्षांच्या अभ्यासादरम्यान अर्थाजन सुधारण्यासाठी सोबत व्यवसाय करण्याचा विचार त्यांच्या मनात आले. व्यवसाय करण्याच्या मुद्द्यावर दोघा भावंडाची चर्चा झाली व ऑयस्टर मशरूमचे उत्पादन घेण्याचे ठरले.   पवनी तालुक्‍यातील बाह्मणी (चौरास) या गावात या उच्चशिक्षित भावंडांनी आपला व्यवसाय सुरू केला.

उत्पादनाची सुरुवात
ऑयस्टर मशरूमचे (अळिंबी)   व्हाइट, पिंक, यलो, ब्ल्यू, किंग असे विविध प्रकार आहेत. त्यातील एका प्रकारात पोषणमूल्यांचे अधिक प्रमाण असल्याने त्याचे व पिंक प्रकाराचे उत्पादन करण्याचा निर्णय घेण्यात आला. हरभरा, तूर कुटार किंवा धानाचा कोंडा, धान तणीस हे माध्यम वापरले जाते. ते निर्जुंतक करण्यासाठी बॅरेलमध्ये उकळले जाते. साधारण १६ तास ते बॅरेलमध्ये बंद ठेवले जाते.त्यानंतर त्यातील पाणी काढले जाते. यात मशरूम सीड (बियाणे) टाकले जाते. ते १०० ते १५० रुपये प्रतिकिलो दराने मिळते. १६ बाय २० इंच आकाराच्या प्लॅस्टिक बॅगेत कुटार भरले जाते. या आकाराच्या कमीत कमी दहा; तर जास्तीत जास्त १५ बॅगांसाठी एक किलो सीड वापरले जाते.
मशरूमचे पहिले पीक सरासरी २५ ते ३० दिवसांत येते. हा कालावधी ठरण्यास बाहेरचे वातावरण प्रभावी ठरते. त्यानंतर दुसरे व तिसरे पीक प्रति  सात ते दहा दिवसांच्या अंतराने येते.  घरचे सुमारे पाच सदस्य या व्यवसायात राबतात. यात वडील नारायणराव, सोबतच बहीण शुभांगी यांची मोठी मदत होते. गरज भासल्यास मजुरांची  मदत घेतली जाते. 

पायलट ब्रँड नावाने विक्री
जून २०१७ पासून या व्यवसायाची सुरवात झाली. अनंत यांनी 'पायलट मशरूम' या नावाने ब्रॅण्ड तयार करून मशरूमची विक्री करतात .  घाऊक ग्राहकांसाठी वेगळे दर आहेत. सर्व विक्री थेट ग्राहकांना होते. काही ‘रिटेल शॉप’ व्यावसायिकांनाही माल पुरविला जातो.

मशरूमचे विक्री दर
ताजे मशरूम - ४००रुपये प्रतिकिलो
सुके मशरूम - २००० रुपये प्रतिकिलो
मश्रूम पावडर - २५००ते ३००० रुपये प्रतिकिलो

   मशरूमचे मूल्यवर्धन करून जॅम, जेली, पावडरची केली जाते निर्मिती
    या व्यवसायात संपूर्ण इखार कुटुंबीय काम करते. मशरूमच्या  फुलांपासून जॅम, जेली तयार करण्याचे प्रशिक्षण अनंत यांच्या आई सौ. नमीता यांनी घेतले आहे. सौ. नमिता यांनी जॅमनिर्मिती व आता बाजारातील मागणी अभ्यासून  मशरूम पावडरची निर्मिती सुरु केली आहे. जॅमची विक्री देखील घरूनच केली जाते. पाव किलोचा डबा १०० रुपये दराने विकला जातो. गेल्या वर्षी ३५० डबे जॅम बनविण्यात आला. त्याकरिता लागणारी अंबाडी घरालगतच्या जागेतच पिकवण्यात आली.

खर्च व समाधानकारक उत्पन्न 
  या व्यवसायातून महिन्याला ४० ते ५० हजार रुपयांचे उत्पन्न मिळते, असे अनंत यांनी सांगितले. मशरूमला मागणीही चांगली अाहे.सुक्या मशरूमची विक्री जास्त होते. या व्यवसायात सुरवातीला किमान १० हजार ते १५ हजार रुपये भांडवल गुंतवावे लागते. साधारण ३० ते५० टक्क्यांपर्यंत नफ्याचे प्रमाण असते, असे अनंत यांनी सांगितले.

‘सोशल मीडिया’चा प्रभावी वापर
    अनंत व बंधू श्रीकांत यांनी मिळून स्वतःचे यू ट्यूब चॅनेल सुरू केले आहे. आजवर या व्यवसायाशी त्यांनी संबंधित ५० हून अधिक ‘व्हिडिओ’ ‘अपलोड’ केले आहेत. हजारो लोकांनी ते पाहिले असल्याचे अनंत यांनी सांगितले. ‘फेसबुक’चाही त्याच पद्धतीने वापर केला आहे. सुमारे ८०० जणांनी ‘पेज’ला लाइक केले आहे.दोघं भावंडानी सोशल मिडिआच्या माध्यमातून सुमारे आठ हजार जणांची संपर्क यादी तयार केली आहे. अशा रितीने ‘सोशल मीडिया’ पर्यायांचा वापर व्यवसाय विस्तारासाठी केला आहे. 

भाजीपाला उत्पादन
   पवनी-भंडारा रोडवर इखार यांचे घर आहे. घराभोवतील काही जागेवर कारली, चवळी, अंबाडी, मका, काकडी, दूधी भोपळा, दोडका, वाल, हळद यासारख्या पिकांची लागवड केली जाते.

प्रायोगशाळेतून मिळवली प्रथिनांची माहिती
   उत्पादित मशरूमधील प्रथिनांची माहिती व्हावी याकरिता नागपूर येथील शासकीय प्रयोगशाळेत पृथ्थकरण करण्यात आले असून  त्यानुसार पॅकिंगवर ही माहिती नोंदविण्यात आली आहे.

इखार यांच्या ऑयस्टर मशरूम प्रकल्पाचे अभ्यास दौरे
   जिल्हा कृषी अधीक्षक यांच्यासह लगतच्या काही जिल्ह्यांतील मिळून सुमारे ४० अधिकाऱ्यांनी
इखार यांच्या प्रकल्पाला भेट दिली. त्यासोबतच महिला आर्थिक विकास मंडळाद्वारे महिला स्वयंसहाय्यता समूहातील सदस्यांच्या प्रकल्प भेटींचेही आयोजन केले जाते. जिल्ह्यात अशा प्रकारचा पहिलाच यशस्वी प्रकल्प असल्याने इतरांना प्रोत्साहन मिळावे, हा त्यामागील हेतू आहे.